シカの「落ち穂拾い」――フィールドノートの記録から辻大和観察のきっかけ

シカの「落ち穂拾い」

――フィールドノートの記録から


辻大和


観察のきっかけ



宮城県牡鹿半島の沖にある金華山は、面積約10平方キロメートルの小さな島だ。ブナやモミの原生林が残り、ニホンザルやニホンジカをはじめ、野生の生き物が数多く生息している。私はこの島で、サルの採食行動について研究してきた。
島には現在約二百頭のサルがいて、六つの群れを作って生活している。私が研究のために観察してきたのは、島の北西部にいる群れである。この地域には、サルの他に、三百頭近くのシカも生息している。ただ、サルは樹上を、シカは地上を主な生活の場としているため、この2種の動物は互いに無関係に暮らしていると考えられてきた。
ところが、2000年5月23日、いつものようにサルを観察していたときのことだ。フィールドノートに記録をつけていた手を止め、私は思わず目の前の光景に見入ってしまった。驚いたことに、数頭のシカが、サルが採食している木の真下に集まり、サルの落とした葉や花を奪い合うようにして食べ始めたのである。なかには、サルの重みでたわんだ枝に食いつき、普段は届かない所にある葉を食べているシカもいた。下は、その日のフィールドノートの一部である。
後日、文献を調べたところ、樹上の動物が落とした食物を地上の動物が採食するという行動は、ミレーの名画になぞらえて「落ち穂拾い」とよばれていることがわかった。ただ、その詳細が検討されることは、これまであまりなかったようだ。
「落ち穂拾い」に興味をもった私は、その後もシカの同様の行動を見かけるたびに、フィールドノートに次の項目を記録することにした。

結果 (イディッシュ語) 1:

"גלעאַן" פון הירש

- פֿון די רעקאָרדינג פון פעלד הערות


צודזשי יאַמאַטאָ


געלעגנהייַט פון אָבסערוואַציע



איז קינקאַזאַן אין מייאַגי Prefecture אָשיקאַ פּענינסולאַ אַוועק די ברעג, עס איז אַ קליין אינזל פון די געגנט פון וועגן 10 קוואַדראַט קילאָמעטערס. די רוען צעלקע וועלדער פון ביטש און יאָדלע, כולל די יאַפּאַניש מאַלפּע און הירש, ווילד קרעאַטורעס זענען פילע וווין. איך אויף די אינזל, האט שוין געלערנט די פאָראַגינג אָפּפירונג פון די מאַלפּע.
די אינזל עס זענען איצט וועגן צוויי הונדערט מאַנגקיז, האט שוין לעבעדיק מאכן זעקס פון דער סטאַדע. איך ווע שוין אַבזערווינג פֿאַר דעם לערנען איז די סטייַע, וואס זענען אין די נאָרטוועסטערן טייל פון די אינזל. אין דעם געגנט, אין דערצו צו די מאַלפּע, עס איז אויך לעבעדיק דריי הונדערט פֿערד נעבן דעם הירש. אָבער, די מאַלפּע איז אַ קידזשאָ, הירש ווייַל די ערד האט שוין אַ פּלאַץ פון הויפּט לעבן, די צוויי מינים פון כייַע האט שוין געהאלטן צו זייַן לעבעדיק ינדיפּענדאַנטלי פון יעדער אנדערער.
אָבער, מאי 23, 2000, זאַך פון ווען איך איז געווען אַבזערווינג די מאַנגקיז ווי געוויינטלעך. האַלטן די האַנט אַז וואָר די רעקאָרד אין די פעלד הערות, איך האט ינוואַלאַנטעראַלי וואָטשט די סצענע אין פראָנט פון די אויג. סורפּריסינגלי, אַ ביסל קעפּ פון הירש, אלנגעזאמלט ונטער דער בוים ווו מאַנגקיז זענען קאָרמען, איז אנגעהויבן צו עסן אַזוי ווי צו קאָנקורירן פֿאַר מאַלפּע דראַפּט בלעטער און בלומען. נאַקאַניוואַ, ביס צו די צווייגן אַז בענט אונטער די וואָג פון די מאַלפּע, עס איז געווען אויך הירש עסן די בלעטער אין פּלאַץ אַז טוט ניט דערגרייכן נאָרמאַלי. ונטער זענען עטלעכע fields טאָן פון דעם טאָג.
אין אַ שפּעטער דאַטע, איז געווען יגזאַמאַנד די ליטעראַטור, אַקט פון עסן אנגענומען אַ עסנוואַרג כייַע אויף די בוים האט שוין דראַפּט איז די ערד פון די חיות, עס אויס אַז געגליכן צו די פּיינינגז פון מיללעט האט שוין רעפעררעד צו ווי "גלעאַנינג". אָבער, אַז די דעטאַילס זענען געלערנט, עס האט ניט ויסקומען צו פיל צו דעם.
איך, צו דעריבער יעדער צייַט איר זען די זעלבע נאַטור פון די הירש זענען אויך צו זיין רעקאָרדעד די ווייַטערדיק זאכן אין די פעלד טאָן אַז אינטערעסירט אין "גלעאַנינג".